ماسه چیست؟

ماسه از شن ریزتر است و مقدار زیادی از آن در ساحل دریاها و رودخانه ها یافت می شود، در واقع می توان گفت ماسه همان سنگ هاییست که در اثر باد، باران و یا یخ زدگی به ذرات ریز تبدیل می شود. اندازه ی ماسه چیزی در حدود 0.01 تا 2 میلیمتر عنوان شده است.

به سنگریزه هایی که از شن کوچکتر هستند ماسه گفته می شود، این ماده به طور طبیعی در دریا و رودخانه ها به مقدار زیادی وجود دارد.

در واقع نحوه ی تشکیل ماسه به این شکل است که تخته سنگ ها به مرور و با گذشت زمان بر اثر باد، باران و یخبندان های مکرر متلاشی می شوند و ذرات ریزی به نام ماسه به وجود می آید. سایز این ذرات بین 0.01 تا 2 میلیمتر عنوان شده است.

ماده ی اصلی تشکیل دهنده ی ماسه، سیلیکا است که به عنوان یک ماده طبیعی در 1/4 پوسته زمین یافت می شود.

انواع ماسه 

• ماسه طبیعی: این نوع ماسه همانند اسمش به طور طبیعی از بستر رودخانه ها و دریاها به دست می آید.
• ماسه شسته: نوعی ماسه که ترکیبی از ماسه و خاک است و با نام دو بار شور هم شناخته می شود.

• ماسه شکسته: برای تولید ماسه ی شکسته، سنگ های معدنی را با آسیاب خرد می کنند و اینگونه ماسه شکسته به دست می آید.

انواع ماسه بر اساس شکل ظاهری

• ماسه گرد: این گروه گوشه هایی گرد و سطحی صاف دارند، علاوه بر ماسه ی طبیعی ممکن به صورت مصنوعی هم تولید شوند.
• ماسه گوشه دار: به دلیل گوشه های تیز و ایجاد درگیری بین آنها و مصالح دیگر، استحکام بالایی دارند و نسبت به ماسه ی گرد تخلخل پایین تری دارند.
• ماسه شبه گرد: ظاهرشان کاملا گرد و کاملا گوشه دار نیست.
• ماسه مخلوط: ترکیبی از انواع ماسه ها که شکل خاصی ندارند.

انواع ماسه از نظر منشا پیدایش

ماسه کوهستانی:

ماسه کوهستانی بیشتر در پای کوه در بستر اولیه ی رودخانه یافت می شود و شکل ظاهری تیز گوشه ای دارد، تیز گوشه بودن سبب می شود پیوند محکمی بین مصالح مختلف مانند آهک و سیمان ایجاد کند.

ماسه رودخانه ای:

همانطور که در بالا اشاره شد این نوع ماسه به علت برخورد با آب دارای گوشه هایی گرد است و به همین دلیل در ملات به خوبی با مواد دیگر درگیر نمی شود و برای افزایش مقاومت باید به آنها مقداری ماسه تیز گوشه اضافه کرد.

ماسه بادی:

دارای ذرات بسیار ریزی هستند و در ملات های آبی و ساروج از آنها استفاده می شود. این نوع ماسه در کویر (همان تپه های ماسه ای که به تلماسه معروف هستند)، سواحل دریا و حاشیه بعضی از رودها یافت می شود و از نظر شباهت به ماسه ی کارخانه ای شبیه هستند.

انواع ماسه بر اساس ترکیبات شیمیایی موجود در آن

• ماسه سیلیسی: معادن این نوع ماسه به وفور یافت می شود و به همین دلیل قیمت بسیار مناسبی هم دارد با این وجود ماسه ی سیلیسی را نمی توان برای ساخت قالب مناسب دانست چون در برابر دما حساس است و دچار انقباض و انبساط می شود که این موضوع سبب به وجود آمدن مشکل در قالب می گردد.
• ماسه الوینی: این ماسه وزن کمی دارد و در دسته ماسه های گوشه دار قرار می گیرد، همچنین انبساط حرارتی ماسه الوینی از ماسه سیلیسی کمتر است.
• ماسه زیر کنیوم: دارای خاصیت انبساط حرارتی پایینی است و مقاومت دمایی بالایی دارد، همچنین این ماسه در دسته ماسه های گرد گوشه قرار می گیرد. ماسه زیر کنیوم برای ساخت قالب و کوره، مناسب است.
• ماسه شاموتی: این ماسه دیرگداز است به همین دلیل در فولاد آلیاژی و ساخت بدنه ی کوره و همچنین ریخته گری بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
• ماسه کرومیتی: این ماسه دیرگداز است، رنگی مشکی دارد و در دسته ماسه های گرد گوشه قرار می گیرد.

انواع ماسه از نظر اندازه

• ماسه درشت
• ماسه متوسط
• ماسه ریز
• ماسه بسیار ریز

ماسه گوشه دار (ماسه درشت یا پیت ماسه)

دارای ذرات نسبتا درشتی است و به همین دلیل ماسه ای سخت محسوب می شود.

به دلیل شکل ظاهری تیز و شکسته، به خوبی در یکدیگر چفت و بست می شوند و در ملات های مختلف پس از سفت شدن به جسمی سخت تبدیل می گردند که سطحی صاف و یکنواخت نخواهند داشت. کاربرد اصلی این نوع ماسه، تهیه بتن است.

نام دیگر این نوع ماسه پیت یا گودال ماسه است که به چگونگی درست شدنش اشاره دارد، یعنی پس از حفر حدود 1 تا 2 متر از زمین در مناطقی که میزان اکسید آهن بالا است مقداری ماسه گوشه دار یا پیت ماسه به دست می آید که رنگی نارنجی یا قرمز دارد.

ماسه ای که برای ساخت بتن و ملات استفاده می شود باید حدود %4 سیلت داشته باشد. این ماسه در کارهای بنایی و بتن ریزی استفاده می شود.

ماسه ساختمانی (ماسه رودخانه ای، ماسه تراز، ماسه اندود، ماسه بنایی و ماسه آجر چینی)

این نوع ماسه از ماسه ساختمانی نرم تر است چون ذرات تشکیل دهنده ی آن دانه بندی ریزتری دارند و گرد گوشه هستند.

به دلیل همین ریز و گرد بودن، سطحی صاف و یکدست ایجاد می کنند و از آن برای تراز کاری و اندود کاری استفاده می شود.

یکی دیگر از انواع ماسه های این گروه، ماسه رودخانه ای است که از بستر رودخانه به دست می آید و به دلیل سایشی که در اثر برخورد با آب رودخانه در آن ایجاد می شود دارای گوشه هایی گرد و سطحی صاف و صیقلی است. رنگ این نوع ماسه طوسی روشن یا سفید است.

کاربرد ماسه

• اندودکاری
• برای ساخت ملات معمولی
• کار بنایی
• آجر چینی و بلوک چینی
• تراز کاری

ماسه چسبنده (ماسه دریا، ماسه نقره ای، ماسه شسته شده، ماسه ساحلی)

ماسه ساحلی، عمدتا از ساحل دریاها به دست می آید، دانه های بسیار ریزی دارد و چسبنده است.

اگر ماسه ی ساحلی شسته شود و مواد آلی، گرد و خاک، رسوبات و هر نوع ماده ی اضافی دیگر از آن پاک شود به ماسه ی شسته شده تبدیل می گردد. رنگ این گونه ماسه زرد و قهوه ای است.  

ماسه مصنوعی (ماسه سنگی شکسته، ماسه M)

این ماسه در کارخانه و به صورت غیر طبیعی به دست می آید. با شکستن و خرد شدن سنگ هایی مانند بازالت و گرانیت، ماسه مصنوعی تشکیل می شود که رنگی طوسی دارد.

به دلیل اینکه منابع ماسه طبیعی محدود است به زودی مصرف ماسه مصنوعی افزایش پیدا می کند.

کاربرد ماسه مصنوعی

• اندود کاری
• ملات معمولی
• کارهای بنایی
• آجر چینی و بلوک چینی
• تراز کاری

در این میان انواع دیگری وجود دارد که به علت قیمت ماسه استفاده از آن زیاد رایج نیست و ما فقط به ذکر نامشان بسنده می کنیم:

1. ماسه بیابانی
2. ماسه بیوژنیک یا بیوارگانیک
3. ماسه الیوین
4. ماسه آتش فشانی

در هرکدام از انواع قیمت ماسه متفاوت است.

نگهداری ماسه

ماسه یکی از مصالح بسیار مهم است که نیازمند نگهداری ویژه ای است چرا که اگر به خوبی نگهداری نشود ممکن است بر اثر رطوبت یا عواملی دیگر سخت شود و خواص خود را از دست بدهد.

خرد کردن ماسه ای که سخت شده و استفاده از آن، خصوصا در کارهای مهم از نظر مقررات ملی ممنوع اعلام شده است، پس بهتر آن است که از ابتدا به درستی از آن محافظت کنیم و انبارهای مناسبی برای این کار انتخاب نماییم.

کلیه ی نکات مهم برای نگهداری انواع سیمان که به عوامل مختلفی از جمله رطوبت و دمای محیط بستگی دارد، در مبحث 9 (ساختمانهای بتن آرمه) و 5 (فرآورده ها و مصالح ساختمانی) به طور کامل آمده است.

عوامل موثر در قیمت ماسه

قیمت ماسه به عواملی مختلفی از جمله، کیفیت، وزن و کارخانه ی آن بستگی دارد، با توجه به تغییرات قیمت ماسه برای اطلاع دقیق از آن باید قبل از خرید با کارخانه ی مورد نظر و مراکز فروش معتبر ارتباط برقرار کرد.

کیفیت ماسه ارتباط مستقیمی با کیفیت ساخت ساختمان دارد و هرچه کیفیت بالاتر باشد قیمت ماسه هم بالاتر می رود.